Mittimatalik, Nunavut (Qiqaijaluarvia 9, 2024) – Hivuliqti P.J. Akeeagok tun'ngahuktitijut Hivuliqti Ranj Pillai Hivuliqti R.J. Simpsonmin talvunga Mittimatalikmun (Mittimatalik), Nunavut, ukiuq tamaat Ukiuqtaqtumi Hivuliqtiit Katimakjuarutaat. Hivuliqtiit pulaaqpaktut qulvahiktumut Ukiuqtaqtumi katimaplutiklu ajuiqhaplutiklu Haamlatkut Mittimatalikmit, Qikiqtani Inuit Katimajiinnit Inirnikhatlu nunallaamiutallu. Qujagijaat hakugingniit havaqatigiingnikkut nunallaanun, Nunaqaqaaqtut uvalu aviktuqhimajuni hivuliqhuqniq inuuhiqattiaqnikkut uvalu aalangajut maniliuqnikkut pivallianiq. Hivuliqtit uqautigijaat hulaqutit Tunungani, ilaujut Ukiuqtaqtumi Qajangnaidjutimi Aulapkainiqarnikkullu, ajuqhautinun upalungaijaidjutit kiudjutillu, akhuungnaqtut igluqpidjutinun ajuqhautit, iglunik ihariaguhuutit, aanniaqtailinirmun inuuhirittiarnirmunlu Tununganirmiut.
Ilitariplugit nutaat pittiangnikkut tigumidjutiqaqtut piqaqtut inmi ilauqatigiingnirmik Kavamatkunun Kanatami, Hivuliqtit tungahuktitijut tuhaqtitinirmun Kamisinamin haffumunga Nutaanik Tigumidjutinik Atulingnikkut havaqatigiit mamitirnirmun atulirniranun.
Ukiuqtaqtumi qajangnaidjutimi aulapkainiqarnikkullu
Katimaniq unalu Northwest Passage naunaiffaaqtaa Hivuliqtinginnut nunallaanut ukunatitut Mittimatalik (Mittimatalik) tunngaviujuq Kaanatap atan'ngujaq Ukiuqtaqtumi. Amigaituni ukiuni, Hivuliqtit uqautigijaat naunaitkutaa Ukiuqtaqtumi munaridjutit, havaangillu tununganirmiut pidjutigijait ihuaqhaqlugit valu munaridjutait Ukiuqtaqtup. Hivuliqtiit quviahuktut takuplugit taapkuat akhuugutit ilitarijaujut qangannuaq tuhaqtitaujut nutaatqiaq Kanadaup kanadami hapumminikkut atugakhaq, Ukiuqtaqtumi Hakugiktuq Nianginarmiklu: Nutannguqtiffaaqhimajuq Tautuktuujaaqtaminik Kaanataup Angujaktiit. Hivuliqtiit tunngahuktitait kavamatuqainni akhuurutit pimmarigharnikkut Ukiuqtaqtumi amirittiarnikkut havagumanikkullu havaqatigijaami ukiuqtaqtumi hivuliqtiit pipkainikkut piangaijarnikkut imaatun amigaittunik-aturutikhanik aulapkaidjutikhanik, imaatun itijunik imakkut tulaktaqviknik, ikajurhugit atauttikkut avikturhimanirmi pijumajainnik tamaani Kanadami ukiuqtaqtuni. Naunaiqhimajullu ihariaginiq pimmarigharnikkut kavamatuqatkunnin qinirhianikkut annaudjaqtaunikkullu angummadjutikhanik Ukiuqtaqtumi Ukiuqtaqtumilu. Tamna munagidjutikharnik atugakhaq aulaniaqtuq akhurnaqtumik havaktakharnik ilituqhaijaangat akhurnaqtunik iglukpakharnik ajungnautiqaqtunik, ikajuutikharnik maniliurutikharnik inuuhirinikkutlu pivalliadjutikharnik Tunnganirmi, akhuqhaidjutikharnik nunalaangit, taima upautihimaaqtilunik nunaqjuaptingni munagidjutikharnik qajangnairutikharnik pidjutikharnik.
Uqautigilugit akhuungnaqtut igluqpatigut ajuqhautit
Angijumik maniliurniq hivitujunik aulapkaidjutikhanik ilaujut ingilradjutikhat, auladjutikhat, tuhapkaidjutikhallu ihariagijaujut ihuaqhautikhainik angijunik ajuqhautiqangittut tamainni ukiuqtaqtumi nunallaani. Hivuliqtiit uqaffaaqtait hapkuat maniliurutikhait anginiqaqtun pimmarigharnikkut nunallaani mahulingaidjutikhanik, kihimi pipkainikkut piangaijarnikkut pivallialiurnikkut. Una uuktuutigillaklugu, taimaa pauwaqtuutimut, tuhaqtipkainiq, ingilravikhanginniklu ihariagijaujut nutaat ujarakhiurniqmut aulapkaininngit ittuq angitqiamik pivikhaqautikhaq hivitujumut ujarakhiurniqmut pivallianiq tamainni aviktuqhimajuni.
Ukualu, hivuliqtit akhuurutigijaat ihariagijaujut kanadamin havaqatigiitutit havagiangani ihuaqtut igluqpatigut pinahuarutit tapkua hivuliujut hilap aalanguqtirniranun mahulingaidjutit. Hivuliqtit niriuktut takulugit kanadao kavamainin tuhaqtidjutit inirutinun haffumunga Maniliqtuutinun Kanadap Igluqpatigut Pinahuarutinun. Hivuliqtit uqautigiffaaqhugu tamna ihuaqtumik maniliqtuinikkut nuutirutit kanadap kavamainin, tunilugit pihimajutigut-avatqumajumik atauhirmun akitujunun ihimajut, pijariaqaqtut uqautigilugit aviktuqhimajumi-kitunun igluqpiliqinirmun hivuliujukhanun ihuaqtumik.
Qilamiurutinun upalungaijautit ukualu munaridjutit
Aviktuqhimajumi hivuaniitut hulaqutit hilap aalanguqtirniranun, kitut ilaujut tamainun aalat ajuqhautit uqautigijainun. Hivuliqtit pidjutigijaat haffumani 2023 avatqutinirmun ukualu ikualaarnirmun ukiut ukualu ilitatik atuqhimajatigut. Uquatigiblugit qujahuutit tamainun hivuliqpaami kiujunun ukualu akiitumik aikjuqtut tapkua havaktut unaguhukhimaitumik kiunirmun tapkua ajuqhautit. Ihaangnikkut ukualu ikajuutit avatiini Kanadap nunaqjuamin havaqatigiit amigaitut, aulahimaatumiklu havattiarnikkut ihariagijauniaqtut taimaali avatqutiniamingmat ikualaaqtuqarniarmallu. Uqautigijait nutaanguqtiqhimajut nunallaanun upalungaijautinun uvalu upautidjutait havaqatigilugit Nunaqaqaaqtut kavamangit, haamlat, nanminiqaqtut, aalallu havagviit. Hivuliqtiit uqaffaaqtait anginiqarniit havaqatigiiknikkut havaqatigiiknikkullu tamaani nunagijaujuni tamainnilu pitquidjutinik kavamatkunni nutqaqtinniarhimanikkut, kiunikkut, munarinirnik, nakuuhinikkullu nunamin hulaqutinin.
Taimaa avatquhimajunik qullinik ukiunik, aviktuqhimajut atuqhimajut nalunaqtunik angiklivalianiq atuqtaunginaqtut uvalu aktilaangit, tipait, uvalu pidjutiqaqtut hilap aalanguqtirniranun. Naunaittuq ihariagijaujuq nutaamik nungulaittumiklu kaanatap qanuriliurutinga kiugiami qilamiuqtuqaliqqat. Avikturniit piqangittut maniliqinikkut aktikkutilanganik maniliqtuutikhanik aularaanginnaqtunik hulaqutinik munarinirnik tadja naunaijautimi. Taijauvaktut kavamatuqatkut nutaanguqtiriami qilamiuqtuqaliqqat kiudjutinga maligangit manikharniqlu avikturnirmiituni. Hapkuat aadlangurninngit naunaiqtakhait tuuliiqhimaittumik, ajurnaittumik, ihuaqtumik, pitquhimullu ihuaqtumik ikajuutikhaq manikharniqlu piinarialik kiugiami qilamiuqtuqaliqqat quviahuutingit, tunigiamilu aadlanik ajurhautilgit ihuarhainiq manikharniq nakuutqiamik upalungaijariami ukiuqtaqtumi nunallaangit hivuniqmi qajangnaqniaqtuq.
Katimaplutik atuqtilugu Qilamiunirmun Upalungaijainirmun Havainirmun, Hivuliqtit akhuuqhajait tamaita Tununganirmiut upalungaiqhimalutik ikualaarniarnirmun, avatqutinirmun, ilagiit pamiqhallu, havakhugit 72nik ikaarnirnik qilamiunirmun ikajuutikhanik, pihimablugit nanminitik humi piariaqaqqat, havakhutiklu atugahanik tadja munaridjutikhainik iglutik nanminiqtiklu.
Aanniarnaitumik, mahulingainikkut, ihuaqtumik tununganii nunallaat
Aangajaarnaqtunik atungniq aulahimaaqtumik hulaqutaujut tunungani nunallaani. Hivuliqtit uqautigijaat inmi akhuurutiktik ihuaqhijuumiqlugit ikajuutit ihumamun aanniaqtailinirmun, amigaiqjuumiqlugit mamihaidjutit ukualu aanniaqtailinikku ikiklijuumirangini pijakhat, uquatigilugit amigaiqjuumiqtut piinarialgit ukual inungnun qajangnautinun hulaqtuit aanajaarnaqtunin inmi nunallaamingni. Uqautigiblugit ihagiahuktut angiklijuumiqlugit mamitiiviit pijakhat tamaini aulahimaaqtumik uvalu ilaulugit kinguani munagidjutikhat aihimavingni nunallaani.
Aanniaqnaitumik inuuhiqattiarnikhaat Tununganirmiut pihimajuq hivuliubluni ihumagijaujuq Hivuliqtinin. Qujagijait kanadap akhuurutait pidjutigijaujut tunungani ihariagijaujut aanniaqtailinirmun maniliqtuutinun angirutit ukualu angirutigiblugit aulahimaaqtumik havaqatigiigutit ihariagijaujut. Akituqjuumijut aaniaqtailinikkut akiit aulahimaaqtut angijumik ilanganun aviktuqhimajuni mangit. Akituqjuumijut akiinun tingmidjutinun, ilaujut Qulangnaijautiqangitut Aanniaqtailinirmun Ikajuutit uvalu akiliqhugit kiguhiqijit, aqutuqtaujut. Nuna angijumik ihumaaluutigijaujuq ajurnaittuq manikharniq himmiriami aaniaqtailiniqmut aulapkaitjutikhanik, unalu naunaitkutaq nutaat nutaanguqtiriniq qanuriliurutingit.
Hivuliqtiit uqautigivaktait ajurnavjaktun havaktikhanigini aanniaqtailinikkut havaakhanik tamaani pingahuni ukiuqtaqtuni, taimaalulluaq akittaquti havaktikhani ubluni amigaiqtijuummiqtirnikkut tamarnik Kanadami nunarjuamilu. Akhuuqhutik uqautigilugit nakuutqiatigut atuqtaujut aanniaqtailinirmun havaktuliqijit.
Hivuliqtiit uqautigivaktait kavamatuqatkut maligait uqautauvaktut Kanadami tamainni havautini niriuqtutlu pijaami aallanik ilitturipkaidjutikhanik kavamatuqatkunnin pinahuarutip pipkainikkut, ilaujullu akiliqtuinikkut qulvahiktunik-havautinik aallangaqangittunik aannialaqidjutinik. Qujaginaq maliruagahat havaktaujut ihumagijakhait aalangajut ihariagijaujut aviktuqhimajumi, ilaujut inmi maniliqinirmun ukiungini aktilaangit ukualu amigaitullu Nunaqaqaaqtut inugiangnirit. Hivuliqtit pidjutigijait havaklugit aanniaqtialinirmun auladjutit tapkua pidjutiqaqtut aadjikiinginirmun qiniqhutiklu hivumut havaqatigilugit kanadamikavamatkut mikhaanun uqautigijatik tikinahuarutit.
Pihimalugit iglukhat ihariagijaujut pidjutaulutik avatiini Tunungani
Akiliruminaqtut ihuaqtut, munarittiaqlugillu iglukhat akhuungnaqtuq nakuunikhainun Tununganirmiut. Hivuliqtit uqautigijaatakhut ajuqhautit uqautiginirmun iglukhat ihariagijaujut avatiini Tunungata, ilaujut anginirhakkut napaqtirinirmun akiit, kikliqaqtut havktikhaqhiurutit ukualu iglukhaqlungniq ungahiktuni uvalu tungahiktut najugait. Angirutigilugit qanitukkut havauhikhat kanadap kavamainun ukualu Nunaqaqaaqtut kavamaita hivuliqtiit, turaangaplutik havaklugit tamatkiumajut iglutigut pinahuarutit ilaujut ikajuutikhaqaqtut iglukhakkut ihuaqhijuumiqlugillu akiliruminaqtut tamaini aviktuqhimajumi.
Hivuliqtit aulahimaaqtumik havaktatik ihuaqhijuumirnirmun ikajuutit tunihinirmun ihuaqtunik iglukhanik Tunungani. Iglukhat humi piniarungnaqhijut ikajuutikhainnik nunaqaqtunut iliharumajamingnik, ajuittakhainnik, imaalu havakpakhimaluni hanajini. Taijauvaktut kavamatuqatkut havaqatigilugit ukiuqtaqtumi hivuliqtit piliurlutik aullaqtirlugillu kavamatuqatkut iglukhailiurnikkut pinahuarutit, ilaujut ihuaqtut maniliqinikkut pinahuaqtait pinahuarutillu ihuangnikkut ihuaqtumik uqautigijaangani tamaita pidjutaujut iglutigut aulahimaaqtumik, ilaujut pijaangnirit nunat, aviktuqhimajumi. Una ilaujuq havaqatigilugit Nunaqaqaaqtut kavamait pijaangini inmi iglukhanik piumajainik.
Ilaulukaarniq kanatangit ministangit
Unaguiqhirvik, Qiqaijarluarvia 5, Iqalungni, hivuani Ukiuqtaqtumi Hivuliqtiit katimaqjuarutait, Hivuliqtiit katimapkaijut Nan'ngarijaujuq Mélanie Joly, Minista hapkununga Nunaqjuami Kavamaliqidjutainni, unalu Nan'ngarijaujuq Dan Vandal, Minista hapkununga Ukiuqtaqtumi Kavamaliqidjutainni. Hivuliqtiit qujagijait kavamatuqatkut ministait pulaaqpaktut Ukiuqtaqtumi ihumagilluaqtainniklu Ukiuqtaqtumi ajuqhautainik. Hivuliqtiit naunaiffaaqtait havagumaniit havaqatigiiknikkut naunaijarlugillu aallangajun aulapkaidjutikhanik, amirittiarnikkut, aulapkainikkullu ihariaginirnik Ukiuqtaqtumi. Naunaijaivakhimajut pidjutikharnik hivutunirmik aulahimaaqtuniklu ilaulukaarnikkut Nunaqaqqaqhimajunik kavamangit katimajiingitlu tamaini pingahuujut ukiuktaqtuni. Taijauvaktut aullaranginaqtumik kavamatuqatkut ilaupkaidjutikhanik imaalu maniliurutikhanik ihuaqtumik inuuhiringnaqtumik, mahulingaitpalliadjutikhanik, imaalu maniliurutikhanik ukiuqtaqtumi nunallaani nunaqaqtunullu.
Kingiliqpaaq, Hivuliqtit uqautigiffaaqtait inmi angirutitik havaqatigiingnirmun attautimun havagiangini hivitujumik kikliqaqtut nakuunikhainun hivuniit aviktuqhimajumi inuit ukualu tamaita Kanadami hivriuktugullu havaqatigilugit inmiaviktungniit havaqatigiit qaijuni Uataani Hivuliqtit' Katimaqjuarutait ukualu Katimajiit Kanadami qakugu uvani aujami.
Ukua Yukon tutqikhaqtait ikhivautaqaqtumin Tunungani Hivuliqtit Katimadjutaini haffumani 2025 tatqirhiutit ukiungani.